HISTORIA PARAFII

Stary Targ - historia parafii

Parafia Stary Targ została założona po raz pierwszy przez biskupa misyjnego Prusa Chrystiana w 1216 roku.

Zniszczono ją w XIII wieku, a w latach 1271 – 1276 odbudowano przez komutra dzierzgońskiego Hermanna Schonberga.  Parafia Stary Targ znajdowała się w tamtym czasie w granicach państwa krzyżackiego w kommutrii dzierzgońskiej.

W roku 1325 wybudowano gotycki kościół parafialny p.w. Apostołów Szymona i Judy. Był to pierwszy w tamtych czasach tak okazały budynek na terenie Starego Targu (dawniej Aldemork). Polska nazwa miejscowości Stary Targ została użyta po raz pierwszy w kronice Jana Długosza, w której zawarł wzmiankę o jednodniowym postoju w pobliżu wsi wojsk polsko-litewskich zmierzających na Malbork. Kolejna wzmianka o następnym kościele murowanym w naszej parafii pochodzi z roku 1624. Pozostała z niego do dzisiaj jedynie dolna część wieży do wysokości 15 m. Pochodzi ona z 1325 roku lub z lat 1414-1432.

Podczas drugiej wojny szwedzkiej, w latach 1655-1660 żołnierze Karola Gustawa zniszczyli i ograbili wieś, niszcząc również starotarską świątynie. Odbudowano ją wkrótce po zakończeniu wojny. Od 1772 roku Stary Targ znalazł się w granicach Królestwa Pruskiego. W 1807 roku, podczas wojny napoleońskiej miał miejsce wielki pożar wsi, który zniszczył również górną, drewnianą część kościoła. W 1821 roku naprawiono ją, a w 1869 roku rozebrano drewnianą część i na jej miejsce wzniesiono murowaną ośmioboczną kondygnację, zakończoną ostrosłupowym dachem, według projektu jednego z największych architektów XIX wieku, Karola Fryderyka Schinkla.

Zachowały się nieliczne fotografie, dające jednak dość dokładne wyobrażenie o wyglądzie kościoła w tamtym czasie. Był on budowlą założoną na planie prostokąta, salową, czyli jednonawową bez wydzielonego prezbiterium. Nakrywał go wysoki, dwuspadowy dach. Od zachodu do nawy przylegała masywna wieża trzykondygnacyjna, mieszcząca w przyziemiu główne wejście do kościoła, w dwóch dolnych kondygnacjach czworoboczna, w górnej ośmioboczna, nakryta ostro-słupowym dachem o podstawie ośmiokąta.

Od północy do nawy przylegała zakrystia, a od południa niska kruchta, mieszcząca wejście boczne, wzniesiona w konstrukcji ryglowej. Wnętrze kościoła, jednoprzestrzenne, nakryte było płaskim stropem deskowym, pokrytym malowidłami. Zasadnicze elementy wyposażenia tamtego wnętrza, takie jak ołtarze, ambona i chrzcielnica, istnieją do dziś. Z biegiem czasu świątynia stawała się zbyt mała dla powiększającej się liczby mieszkańców, rozwijającego się wówczas Starego Targu. W 1905 roku, wobec pogarszającego się jej stanu technicznego, podjęto decyzję o przebudowie świątyni. Rozebrano cały budynek, z wyjątkiem wieży, z której zdjęto jedynie dach.Podczas prac rozbiórkowych pod posadzką kościoła, w pobliżu ołtarza przypadkowo natrafiono na kilka przedmiotów srebrnych, ukrytych tam przed wojskami szwedzkimi podczas potopu.

11 maja 1905 roku położono kamień węgielny pod budowę nowego kościoła, a 6 sierpnia 1906 roku odbyła się uroczystość konsekracji ukończonej już, okazałej budowli, która w niezmienionej formie istnieje do dnia dzisiejszego. Nowy kościół wzniesiono na planie krzyża greckiego, nadając mu cechy neogotyckie i manieryzmu niderlandzkiego, nawiązujące do form poprzedniego kościoła. Dobudowano go w miejscu dawnej, mniejszej budowli, do istniejącej gotyckiej wieży, na której po rozebraniu ostro-słupowego dachu umieszczono ośmioboczny cebulasty hełm, kryty miedzianą blachą. Od połowy XIX wieku, wieś zaczęła przybierać charakter małego miasteczka. Oprócz kościoła istniała tu już od 1887 roku poczta ze stacją telefoniczną, bank i dwuklasowa szkoła katolicka, a wśród zabudowy kilka domów o charakterze reprezentacyjnym. Główna ulica była brukowana. W 1929 otwarto w Starym Targu polską szkołę. Pierwszym nauczycielem był Antoni Sarnowski, a następnie Franciszek Jujka, znakomity pedagog i żarliwy patriota – obecnie patron Szkoły Podstawowej w Starym Targu.

Jan Wiśniewski, Parafia Stary Targ na przestrzeni wieków : (XIII-XXI)

Dawny Kościół Katolicki
Dawny Kościół Katolicki